Haklı nedenle fesih, iş hukukunda işverenin ya da çalışanın iş sözleşmesini tek taraflı olarak ve derhal sona erdirmesini sağlayan bir iş sözleşmesi bitirme türüdür.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. ve 25. maddelerinde düzenlenen haklı nedenle fesih, taraflardan birinin iş ilişkisinden kaynaklanan yükümlülüklerini ciddi bir şekilde ihlal etmesi veya işin devamını imkânsız hale getiren sebeplerin ortaya çıkması durumunda uygulanır. Bu tür fesihte, ihbar sürelerine uyma zorunluluğu bulunmamaktadır.
İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı
İşverenin haklı olarak fesih yapabileceği durumlar, İş Kanunu’nun 25. maddesinde üç ana başlık altında toplanmıştır:
- Sağlık Sebepleri; İşçinin sağlık durumu, işin güvenliğini tehdit edecek düzeyde kötüleşirse veya işçinin sağlık raporları işyerindeki iş düzenini bozarsa, işveren bu gerekçeyle fesih yapabilir.
- Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Aykırılık: İşçinin hırsızlık yapması, işverenin itibarını zedeleyecek davranışlarda bulunması, cinsel taciz, iş arkadaşlarını tehdit etmesi gibi durumlar haklı fesih sebebidir.
- Zorlayıcı Sebepler: İşçinin uzun süreli gözaltına alınması veya tutuklanması gibi sebepler iş ilişkisinin devamını imkânsız hale getiriyorsa işveren iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.
Bu Konu İlginizi Çekebilir: İkale Nedir? Nasıl Hesaplanır?
Çalışanın Haklı Nedenle Fesih Hakkı
Çalışanın haklı nedenle fesih hakkı ise İş Kanunu’nun 24. maddesinde düzenlenmiştir. Bu fesih türünde çalışan, iş sözleşmesini derhal sona erdirip işten ayrılabilir;
- Sağlık Sebepleri; İşin yürütülüş biçimi çalışanın sağlığını ciddi şekilde tehlikeye atıyorsa veya işyerindeki koşullar hijyen açısından yetersizse, çalışan fesih hakkını kullanabilir.
- Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Aykırılık; İşverenin çalışana mobbing uygulaması, hakaret etmesi, ücretlerini ödememesi gibi durumlar bu kapsamdadır.
- Zorlayıcı Sebepler; İşyerinde doğal afet, yangın gibi zorlayıcı durumlar oluşursa ve işçinin işine devam etmesi mümkün olmazsa, çalışan da bu fesih hakkını kullanabilmektedir.
Haklı nedenle fesih, tarafların haklarını korumak ve iş ilişkisindeki olumsuzlukları gidermek için önemli bir yasal düzenlemedir. Ancak bu hakkın kullanılması belirli kurallara bağlıdır ve somut deliller gerektirir. İşverenin haklı nedenle fesih yapması durumunda kıdem tazminatı ödenmezken, çalışan haklı olarak işten ayrılması durumunda kıdem tazminatına hak kazanabilir. Bu nedenle, fesih işlemlerinin hukuka uygun şekilde yürütülmesi büyük önem taşır.